ژبەر کو ئەم مرۆڤ و کوردن، ئەم ل سەر دوو ئاستان دنالن، هەم وەکو مرۆڤ هەم ژی وەکو کورد. مرۆڤ تەک بوونەوەرێ جڤاکی و شارستانی یە، لەورا وەکو مرۆڤ پرسا مە فیزیکی یە، گرێدایی ژیان و پرسێن جڤاکی (دین، کولتوور و ئەتیک) یە، بەلێ وەکو کورد / کوردستانی پرسا مە میتافیزیکی یە، دکارت سینۆرێن فیزیکی (خوەزایی) ببەزینت و بەر ب سینۆرێن میتافیزیکێ بچت، واتە پرسا مە وەکو کورد پرسەکا نەتەوەیی/ نیشتیمانی یە، گرێدایی ناسنامە و مافێ چارەنڤیسە.

ل گۆر فەلسەفەیا هەبوونگەریێ Existentialism هەتا نها هەبوونا مە فیزیکی یە، چو پەیوەندی ب میتافیزیکێ ڤە نەبوویە. ب ئاخاڤتنەکا دی: دوهی ئەم هەبوون، ئەڤرۆ هەمان هەبوونە و ب ڤی دەستوداری سوبا ژی ئەینی هەبوونە، بەلێ هەبوونگەری وەکو فەلسەفە وە نابێژت و چو پەیوەندی ب پرسا فیزیکی ڤە نینە. بوونەوەرێن فیزیکی شانازیێ ب جەسەد، غەریزە و ئینتیمائا خوە یا خوەزایی دبن و ئەڤە پتر ساخلەتێ گیانەوەرانە، بەلێ میتافیزیک بوون و ماهییەتا وان پرسان (جەسەد، غەریزە و ئینتیمائێ) دئازرینت. بنێرە چاوان هندەک ژ مە ئیسلامی نە بێ کو ب دورستی د ماهییەتا ئیسلامێ بگەهن، هندەک ژی ئێزدی و کریستیانی نە بێ کو د ماهییەتا ئێزدییاتی و کریستیانیێ بگەهن، هندەک ژی سیکۆلارن بێ کو د ماهییەتا سیکۆلاریزمێ بگەهن، هندەک ژی هزر دکن ئەو ئازادن بێ کو د ماهییەتا ئازادیێ بگەهن، واتە ئینتیمائا مە قودرەتی و قەدەری یە، ئانکو سودفە نەکو گرینگی و پێدڤیبوونە، لەورا ئەم سەرقالی راڤەکرن و داڤەکرنا وان پرسان نابن، ژبەرکو خەما مە یا سەرەکی نەشیایە سینۆرێن فیزیکی (جەسەد، غەریزە و ئینتیمائێ) ببەزینت، کو هەبوونەگەرییێ وەکو راستییەک د دۆرهێلی دە بەرجەستە بکن و بۆ خوە و خەلکەکێ دی بسەلمینن کو ئەم هێژایی هەبوونەکا باشترن. بێ فامکرنا فەلسەفا میتافیزیکێ، نەکارە پرسا مە وەکو کورد / کوردستانی کو (نەتەوەیی/ نیشتیمانی یە، گرێدایی ناسنامە و مافێ چارەنڤیسە) بهێتە چارەسەرکرن. د ئاستێ هەری باش دە، هزرا مە دێ ل سەر زک و بنزکێ مە بت و ئەڤە وەک بەری نها مە گۆتی، ساخلەتەکێ گیانەوەرانە یە. بنێرە پشتی خەبات و لەباتا سالان و قوربانیدانێن مەزن، ژ نوو خەونا تاکێ کورد بوویە تێرکرنا زک و بنزکی و دابینکرنا ئاسانترین پێداویستێن ژیانێ و ئەڤە ب تنێ د جیهانا گیانەوەران دە هەیە، کو هەر هەیامەکێ ب سەدەما گوهەرینێن خوەزایی (ئەرهەدژ، ئاگر، تۆفان و... هتد) مەملەکەتا خوە دهێلن و قەستا مەملەکەتەکا دی دکن و ل مەملەکەتا نوو ژی ب تنێ سەرقالی جەسەد، غەریزە و ئینتیمائا خوە یا خوەزایی نە و ل بەندا کارەساتەک دی دمینن و چاڤێ وان ل نەجاتێ ژ کارەساتێ یە پشتی کو رووددت، نەکو کارکرن بۆ رێگرتن ل کارەساتێ (هزرا خوە بکە چەندین جاران ئەڤە ب سەرێ مە هاتییە).

هەتا نها کوردایەتی ئەوە مرۆڤ کورد بت و کار و خەباتەکێ بکت، بۆ نموونە (رەوشەنبیر، پێشمەرگە، سیاسەتمەدار، بازرگان، مەدیاکار، مامۆستا و ... هتد)، واتە خوەدانێ وەزیفەتێ هزر دکت ئەو کار و خەباتێ دکت. بەلێ یا راست ئەو فیزیکا کوردایەتیێ یە چونکو دوور نینە (رەوشەنبیرەک دژی بەرژەوەندا گەل و وەلاتێ خوە خەباتێ بکت/ پێشمەرگەیەک براکوژیێ قەبوول بکت، سیاسەتمەدارەک بەرژەوەندا حزبا خوە ب سەر یا گەل و وەلاتێ خوە بئێخت/ بازرگانەک ئاهێن ئێکسپایەر ژ دەرڤە بهینت و ب سەرێ مللەتێ خوە رادت/ مەدیاکارەک فیتنێ د ناڤبەرا سازی و دەزگەهان دە چێبکت/ مەلایەک ئیستیغلالا مینبەرا خوە بکت و گۆتارەکا سەقەت پێشکێشی وەرگران بکت، وان هان بدت توندیێ/ مامۆستایەک پێ ل بوها و پرەنسیپێن پەروەردە و فێرکرنێ بکت و ب تنێ فەرمانبەرەک بت و چاڤێ وی ل سەرێ هەیڤێ بت و... هتد).

نەخوە ب تنێ ناڤ کوردە، هەروەک گەلەک مۆسلمانان کو ب تنێ د ناسناما وان دە نڤیسییە مۆسلمان. بەلێ میتافیزیکیا کوردایەتیێ، ئەوە کو مرۆڤ نە ب تنێ د ناسنامێ دە کورد بت، بەلکو ب ئەقل، دەروون و بوونا خوە کورد بت و ئەڤە ب رێکا قانوونا ئەخلاقی چێدبت، قانوونا ئەخلاقی ژی ئەوە کو هزر و کریارێن مرۆڤی ب خوە باش بن و ئەو باشی ئەرک و بەرپرسیاری بت. واتە، باشییا مرۆڤی نە ژبۆ چو بەرژەوەندێن تایبەت، بەلکو بۆ بەرژەوەندێن تەڤاهی بت، دەربرین ژ ئەخلاقێ مرۆڤی یێ حەزاری بت.

سیاسەتمەدارێ مە مینا پرانییا سیاسەتمەدارێن رۆژهەلاتێ چو پەیوەندی ب پرسا میتافیزیکێ ڤە نینە، بنێرە چاوان دەستهەلاتێ وەکو مافەک کەسایەتی پراکتیزە دکت، بەلێ دەستهەلات ب خوە نە مافە، بەلکو وەزیفەتە و بۆ دەمەک دیارکری یە. مخابن ل رۆژهەلاتێ ب گشتی و ل کوردستانێ ب تایبەتی، سیاسەتمەداری دەستهەلات کرییە مافەک کەسایەتی بۆ خوە، خەلکێ ل دۆر خوە پۆلاریزە دکت، ب خەلات و ئیمتیازاتان خنێ دکت، لەورا ئەو خەلکە حەزناکت گوهەرین پەیدا ببت دا کو ژ خەلات و ئیمتیازاتان مەحروم نەبت ب خوە هەگەر ل سەر حەسابا یاسا و دەستووری ژی بت. تۆ دبینی چاوان (David Cameron) ی دەستهەلات وەکو وەزیفەت، نە وەکو مافەک کەسایەتی، ب کار هینا! دەما کو ئیستیقالە دایی، زیان نەگەهاندە بەرژەوەندا چو کەسی، چو کەس خنێ نەکربوو هەتا کو بکارت وی کەسی مەحروم بکت، بەلێ ل رۆژهەلاتێ هێژ حوکم ل دویڤ تەیۆرا ئیلاهی یە، دەستهەلات هێزا خوە نە ژ یاسا و دەستووری، بەلکو ژ هندەک ژیدەرێن "پیرۆز" و هندەک کەسێن دەردۆرا خوە وەردگرت و ئەو کەس ژبۆ پارازتنا بەرژەوەندێن خوە رژدن ل سەر بەردەوامییا وێ دەستهەلاتێ، چونکو دەستهەلاتەکا یاسایی و دەستووری رێکێ نادیتە گەندەلی و پاوانا سەروەت و سامانان و ل گۆر فەلسەفا مارکیسیزمێ، رەوشەنبیرییا بەربەلاڤ یا دەستهەلاتێ یە، واتە دەستهەلات وێ رەوشەنبیریێ شۆر دکت هەتا دگەهت نزمترین سەرخانەیا جڤاکی.

دەستهەلات، گەرەکە یاسایێ نە ب تنێ هندەک جاران، ل هندەک جهان و ل سەر هندەک مرۆڤان بسەپینت، بەلکو پێدڤییە هەردەم و ل هەر جهی و ل سەر هەموو مرۆڤان بسەپینت هەگەرنا کارێن وێ دێ نەمەشروعی بن و دگەل دیاردەیا نەمەشروعییەتێ دوور نینە دەستهەلات شەرعییەتا خوە ژی ژدەست بدت. یاسایا ئەخلاقی هەتا رادەیەکێ وەکو یاسایا خوەزایێ یە، یاسایا خوەزایی کۆنترولا دیاردێن خوەزایی و باندۆرا وان دکت، نەخوە چما قانوونا ئەخلاقی کونترولا دیاردێن مرۆڤان و باندۆرا وان د ناڤ جڤاکی دە ناکت؟ سەدەم ب شێوەیێ دەستهەلاتێ ڤە گرێدایی یە، دەستهەلاتا یاسایی و دەستووری دکارت کۆنترۆلێ بکت، بەلێ یا نەیاسایی و نەدەستووری نکارت/ ناخوازت کونترولێ بکت. هەمان مەسەلە بۆ (رەوشەنبیر، پێشمەرگە، سیاسەتمەدار، بازرگان، مەدیاکار، مامۆستا و ... هتد) کو گەرەکە غایەت ژ کار و خەباتا وان بەرژەوەندا تەڤاهی بت، ئینتیمائا فیزیکی ببەزینن و نە هەموویێ بەشەک ژ خوە، بەلکو خوە بەشەک ژ هەموویێ، ببینن.

نەخوە، ئەم هەموو بێ ئاوارتە، مولزەمن پێداچوونەکێ د خوە و د پرسا میتافیزیکییا کوردایەتیێ دە بکن و ب تنێ هینگێ غایەتا مە یا سەرەکی دێ باشی بت، هەروەسان دێ پارازتنا بەرژەوەندا تەڤاهی بت، ژ نوو هینگێ ئەم دکارن سینۆرێن ژیان و دۆرهێلێ خوە یێ فیزیکی ببەزینن و بەر ب ئەسێنسا خوە وەکو (رەوشەنبیر، پێشمەرگە، سیاسەتمەدار، بازرگان، مەدیاکار، مامۆستا و ... هتد) بچن، ئەڤجار ببن خوەدانێن هەبوونەکا راستەقینە، کڤالیتە نەکو هەژمار، هینگێ ژپریتانسیۆنێ (ادعاء) خلاس ببن و شانازیێ ب هەبوونەکا نوو ببن و بۆ خوە و جیهانێ بسەلمینن، کو کار، خەبات و قوربانیدانێن مە بۆ هندەک مەرەم و بەرژەوەندێن تەڤاهی بوون و ژنوو هینگێ ئەم دێ ژ پرسگرێکێن خوە خلاس ببن و پێکڤە گەهن مافێ خوە یێ چارەنڤیس و یا باش ئەوە.